Η ανεπάρκεια βιταμινών μπορεί να κάνει την καθημερινή ζωή πιο δύσκολη ενώ η πλήρης
αναγέννηση μετά από σωματική και πνευματική καταπόνηση είναι σχεδόν αδύνατη. Ένα
τέλειο παράδειγμα ενώσεων βιταμινών που έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην εργασία του
εγκεφάλου και των μυών καθώς και στο μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών, είναι η
βιταμίνη B12.
Τι είναι η βιταμίνη Β12;
Η βιταμίνη Β12, αλλιώς γνωστή ως κοβαλαμίνη, είναι μία από τις οκτώ βιταμίνες Β. Είναι
υδατοδιαλυτή βιταμίνη και οφείλει το όνομά της στην παρουσία του στοιχείου κοβάλτιο
στο μόριό της. Αυτή η βιταμίνη είναι μια από τις πιο σύνθετες σε χημική δομή και χαμηλού
μοριακού χαρακτήρα ενώσεις που υπάρχουν στα τρόφιμα.
Ανακαλύφθηκε από την Dorothy Hodgkin, μια Βρετανίδα βιοχημικό που τιμήθηκε με το
βραβείο Νόμπελ το 1964 για την συνεισφορά της. Είναι ενδιαφέρον ότι οι ιδιότητες υγείας
αυτής της ένωσης αναγνωρίστηκαν ακόμη και πριν περιγραφεί η δομή της. Τριάντα χρόνια
νωρίτερα (1934) το Νόμπελ απονεμήθηκε στον William Murphy, ο οποίος παρατήρησε ότι η
κατανάλωση συκωτιού (ισχυρή πηγή βιταμίνης Β12) οδηγεί σε βελτίωση της υγείας των
ατόμων με κακοήθη αναιμία. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και στη δεκαετία του 1920,
αυτή η ασθένεια οδηγούσε συχνά σε θάνατο.
Τι ιδιότητες έχει η βιταμίνη Β12;
Αναμφίβολα, από όλες τις βιταμίνες Β, η κοβαλαμίνη έχει την πιο πολύπλοκη δομή. Είναι
μια ένωση που επηρεάζει μια σειρά από αντιδράσεις και αλλαγές στο σώμα. Οι ιδιότητές
της την κάνουν να χρησιμοποιείται ως συμπαράγοντας («ενισχυτής» της ενζυμικής
δραστηριότητας), ως συνένζυμο (ένα ένζυμο που αλληλεπιδρά με άλλα) και ως ρυθμιστής
της γονιδιακής έκφρασης. Αυτό σημαίνει ότι πολλές βιολογικές διεργασίες που συμβαίνουν
υπό φυσιολογικές συνθήκες, δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν χωρίς τη βιταμίνη
Β12. Οι πιο χαρακτηριστικές λειτουργίες της κοβαλαμίνης περιλαμβάνουν τη συμμετοχή
στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων ή του περιβλήματος μυελίνης στα νεύρα.
Ποιες είναι οι πηγές της βιταμίνης Β12;
Ο κύριος λόγος για την ανεπάρκειας βιταμίνης Β12 θεωρείται ότι είναι η περιορισμένη
κατανάλωσης ορισμένων προϊόντων που είναι καλή πηγή της. Αυτή η ένωση δεν παρέχεται
στο σώμα από φυτικές τροφές, επομένως οι διατροφικές προτιμήσεις ή η οικονομική
στενότητα μπορούν εύκολα να οδηγήσουν στο έλλειμμά της. Οι βίγκαν και οι κάτοικοι των
υπανάπτυκτων περιοχών της Ινδίας, αλλά και οι άνθρωποι που δεν υιοθετούνν μία
ευέλικτη διατροφή, έχουν τη λιγότερη βιταμίνη Β12 στο μενού τους. Οι πλουσιότερες πηγές
αυτής της ένωσης είναι τα ψάρια, το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Τα αυγά
παρέχουν επίσης μικρότερες ποσότητες.
Ποιος κινδυνεύει από ανεπάρκεια Β12;
Εκτός από τα προαναφερθέντα άτομα που ακολουθούν μια κυρίως φυτική διατροφή,
αρκετές άλλες ομάδες ανθρώπων κινδυνεύουν από ανεπάρκεια βιταμίνης Β12. Αρχικά, οι
έγκυες γυναίκες που, λόγω της παρουσίας του νευρικού συστήματος του νέου οργανισμού
που αναπτύσσεται μέσα στο σώμα, χρειάζονται σχεδόν όλα τα θρεπτικά συστατικά σε
αυξημένες ποσότητες. Η βιταμίνη Β12 έχει ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη, καθώς
επηρεάζει την κατασκευή των νευρικών περιβλημάτων που προστατεύουν τα νεύρα και
βελτιώνουν τη μετάδοση των σημάτων μεταξύ τους.
Μια άλλη ομάδα είναι τα άτομα με παθήσεις του γαστρεντερικού σωλήνα, που
εκδηλώνονται με δυσαπορρόφηση. Οι φλεγμονώδεις ασθένειες του εντέρου ή εκείνες που
απαιτούν χειρουργική επέμβαση στο πεπτικό σύστημα μπορεί να συμβάλλουν στην
εξασθένηση της δραστηριότητας του εσωτερικού παράγοντα που ελέγχει την απορρόφηση
της βιταμίνης Β12. Η επιδείνωση της βιοδιαθεσιμότητας αυτής της ένωσης εμφανίζεται
επίσης στην κακοήθη αναιμία, η οποία διαταράσσει τη λειτουργία του γαστρικού
βλεννογόνου, καθώς και στη χρήση φαρμάκων για την υπεροξύτητα του στομάχου.
Πώς χορηγείται η βιταμίνη Β12;
Προκειμένου η βιταμίνη Β12 να εκτελεί αποτελεσματικά τα καθήκοντά της στον οργανισμό,
πρέπει να καταναλώνεται με τη διατροφή καθημερινά. Από την ηλικία των 14 ετών, άντρες
και γυναίκες θα πρέπει να καταναλώνουν περίπου 2,4 μg κοβαλαμίνης την ημέρα. Οι
έγκυες γυναίκες θα πρέπει να αυξήσουν αυτή την ποσότητα σε 2,6 και οι θηλάζουσες σε 2,8
µg.
Μια μερίδα ψαριού και μια μερίδα γαλακτοκομικών προϊόντων την ημέρα πρέπει να
καλύπτουν τις καθημερινές ανάγκες κάθε ενήλικα που δεν υποφέρει από δυσαπορρόφηση.
Για γρήγορη συμπλήρωση κοβαλαμίνης στον οργανισμό, συνήθως χορηγείται συμπλήρωμα
και ως έσχατη λύση, ενδομυϊκές ενέσεις. Οι δόσεις της βιταμίνης Β12 σε συμπληρώματα
συνήθως υπερβαίνουν το 100% της ημερήσιας ανάγκης, καθώς η απορρόφηση περιορίζεται
από τη δραστηριότητα του εσωτερικού παράγοντα που επιτρέπει την απορρόφηση.
Συμπτώματα ανεπάρκειας βιταμίνης Β12
Εάν οι αιματολογικές εξετάσεις δείξουν επίπεδο βιταμίνης Β12 χαμηλότερο από 150 pg /
ml, αξίζει να ελέγξετε το επίπεδο του μεταβολίτη αυτής της ένωσης, δηλαδή του
μεθυλομαλονικού οξέος. Ένα αποτέλεσμα υψηλότερο από 0,271 micromol ανά λίτρο είναι
ένας αρκετά σαφής δείκτης ανεπάρκειας.
Σε περίπτωση ανεπάρκειας βιταμίνης Β12, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μια επιπλέον
διαγνωστική εξέταση. Τα πολύ χαμηλά επίπεδα αυτής της ένωσης στο σώμα οδηγούν σε
αύξηση του επιπέδου της ομοκυστεΐνης στο σώμα και η περίσσεια της σχετίζεται με
αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Η υπέρβαση των 15 μικρογραμμομορίων
αυτής της ένωσης ανά λίτρο αίματος μπορεί να υποδηλώνει μέτρια υπερομοκυστεϊναιμία,
η οποία θα πρέπει να προκαλέσει αντίδραση. Φυσικά, μια διαφορική μέτρηση αίματος
είναι επίσης μια καλή ένδειξη πιθανής ανεπάρκειας Β12.
Καθώς η βιταμίνη Β12 εκτελεί τόσες πολλές λειτουργίες στο σώμα, οι ελλείψεις της γίνονται
αισθητές σε πολλά επίπεδα της ζωής. Εκτός από το γεγονός ότι τα ελλείμματα μπορούν να
οδηγήσουν σε διαταραχές της ανάπτυξης του εμβρύου, μπορούν επίσης να μειώσουν την
ποιότητα ζωής στην ενήλικη ζωή και την τρίτη ηλικία. Μία από τις συνέπειες της
ανεπάρκειας είναι η αναιμία, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί με γλωσσίτιδα, χλωμό δέρμα,
κόπωση, ακανόνιστο καρδιακό παλμό ή ακόμα και μειωμένη γονιμότητα. Η διάθεση, η
συγκέντρωση και η μνήμη ενδέχεται να επιδεινωθούν.
Σε ποια μορφή πρέπει να επιλέξετε τη βιταμίνη Β12;
Ανάμεσα στα διάφορα συμπληρώματα διατροφής, η χημική μορφή της
μεθυλοκοβαλαμίνης θεωρείται η πιο αποτελεσματική, καθώς έχει υψηλή
βιοδιαθεσιμότητα. Η άλλοτε δημοφιλής κυανοκοβαλαμίνη χρησιμοποιείται όλο και
λιγότερο. Η δοσολογία θα πρέπει να προσαρμόζεται στη διατροφή σας και, σε κλινικές
περιπτώσεις, στα αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων. Η χρήση καψουλών και
υπογλώσσιων σταγόνων μπορεί να αποδειχτεί πως είναι αποτελεσματική και ιδιαίτερα
βολική.